Fidan, Suudi Arabistan merkezli Al Hadath televizyonuna konuştu.
Suriye’de 13-14 yıllık ağır çileli devrin akabinde yeni bir periyoda girildiğini belirten Fidan, Türkiye’nin Suriye ile 911 kilometrelik hududu olduğunu hatırlattı.
Fidan, “Tarihle, coğrafyayla, kültürle, inançla artık bağlarımız bağlanmış, etle tırnak olmuşuz. Hasebiyle Suriye’deki bu problemli periyot başladığında Suriye muhalefeti kuzeyde olanlar sırtlarını Türkiye’ye dayadılar ve bilhassa milyonlarca yerlerinden edilmiş mülteciler Türkiye’yi kendilerine vatan bildiler, mesken bildiler, biz de onlara kucak açtık.” sözünü kullanarak, Suriye muhalefetinin Türkiye’de taban bulmasının çok kıymetli olduğunu vurguladı.
Türkiye’nin bilhassa Suriye muhalefetinin yapan formda sorunu çözmesi için çok çalıştığının altını çizen Fidan, bu süreçte Astana sürecinin bu bahiste çok değerli olduğunu fakat Esad rejiminin çeşitli sebeplerden ötürü tahlile yanaşmadığını ve bir denklem ortasında kaldığını kaydetti.
“Bazıları aslında milletlerarası bağlamda bir masada oturuldu ve Esed’in gitmesi konusunda uzlaşıldı ve akabinde aslında şu an Şam’ın düşmesine kadar varan süreç böylece işletilmiş oldu ve HTŞ’nin ilerlemesi için önü açıldı diye bir kelam var, bir söylenti var. Siz ne diyorsunuz?” sorusuna Bakan Fidan, Türkiye’nin böyle bir sürecin modülü olmadığı karşılığını vererek, şöyle devam etti:
“Harekat başladıktan sonra, HTŞ ve öbür muhalifler tarafından, bunun en kansız, en sorunsuz, en maliyetsiz formda nasıl olması için ağır bir efor gösterdik lakin onun öncesinde hiçbir ülkeyle yahut hiçbir kümeyle bir ortaya gelip bu türlü bir planlama ve çalışma içerisinde olmadık.”
“İSRAİL HİÇBİR VAKİT ESAD’IN GİTMESİNİ İSTEMEDİ”
Sunucunun, “Suriye konusunda, baktığımızda en ziyanlı ülke İran, sonra da Rusya. Artık bilhassa de Hamas’la İsrail ortasındaki çekişme ve gelişmeler birçok dengeyi de değiştirdi bölgede. Aslında direniş bağlamında da Esed’in kaçması İsrail’e karşı direnişin bir ayağını da yıkmış oldu. Pekala bu mevzuyu nasıl değerlendiriyorsunuz? Esed’in de kaçışı süreci nasıl etkileyecek? Netanyahu, Esed için ateşle oynuyor diye bir şey söylemişti hatırlarsanız daha evvel birtakım tepkilerinden ötürü….” tabirlerine Fidan, şu cevabı verdi:
“Benim bu bahiste farklı fikirlerim var. 13 yıl İstihbarat Başkanlığı yaparken, bölgede İranlı arkadaşlarımızla da çok konuştuk. Sizin bilhassa Suriye’de Beşar Esad’ın İsrail’e karşı bir direniş cephesinin bir ögesi olması sıkıntısı bir latife. Beşşar Esed İranlılara yer veriyordu, Lübnan ve Hizbullah ile İran ortasındaki münasebet açısından”
Fidan, Suriye’den İsrail’e rastgele bir askeri harekat görülmediğini, İsrail’den yapılan bütün askeri harekatların İranlı milislere yönelik olduğunu belirterek, Suriye ile ilgili bir sorun olmadığını kaydetti.
Esad’in kendini geriye çektiğini, İran’la İsrail’in kendi toprağında savaşmasını seyrettiğini söyleyen Fidan, şu bilgileri paylaştı:
“Suriye muhalefeti bundan 6-7 sene evvel Şam’da şimdiki yaptıklarını yaptığı sırada, o zaman (ABD Başkanı Joe) Biden Başkan Yardımcısıydı, Türkiye’ye geldi, Cumhurbaşkanımızla görüştü ve ‘biz Beşar’ın gitmesini istemiyoruz’ dedi. Biz biliyoruz aslında, bu onun değil İsrail’in bir görüşüydü. İsrail hiçbir vakit için Beşar’ın gitmesini istemedi. Beşar’ın İranlılara verdiği ortamdan mutsuzdu İsrail ancak Beşar’ın genel manada kendisi için yararlı bir aktör olduğunu biliyordu. Son güne kadar, Amerikalıların bize söylediği harekat başladıktan sonra da İsrail, Beşar’ın gitmesini istemiyor.”
“İSARİL’İN SURİYE TOPRAKLARINI İŞGALDEN VAZGEÇMESİ GEREKİYOR”
“Esad’ın gitmesinden en büyük ziyan gören İsrail’dir diyebilir miyiz? Zira sonuç prestijiyle Esad, İsrail’in gündemine hizmet ediyordu ve İsrail’in güçlenmesine katkıda bulunuyordu diyebilir miyiz?” sorusuna, Fidan, realist siyasetler izlenmesi gerektiği karşılığını verdi.
Fidan, yeni Şam idaresinin İsrail ile bir çatışma arayacağını düşünmediğini, herkesin kendi hudutları içerisinde yoluna bakması gerektiğini vurguladı.
“İsrail’in Suriye topraklarını işgal etmemesi, ondan vazgeçmesi gerekiyor.” diyen Fidan, Suriye’nin de İsrail’e yönelik bir şey yapmaması gerektiğini lisana getirdi.
Fidan, “Karşılıklı bir şey olursa o vakit yapılabilir. Onun için tehdit algısını tekrar tanımlamak lazım. Artık bölgeden İranlı ögeler çekildiler ve İsrail için temel tasa kaynağının belirli noktalarda elimine olmuş olması lazım fakat İsrail’in halihazırda en makûs senaryoya nazaran düşünüp, Suriye’deki belirli tesisleri vurması ve aşikâr yerleri işgal etmesi de kabul edilebilir bir şey değil. Bu bir bağımsız ülkenin, hükümran ülkenin toprağının gereksiz yere işgalidir, bunu haklı çıkartacak rastgele bir emare olmadan bunun yapılması da gerçek değil.” dedi.
SURİYE HALKINI TEMSİL EDEN İKTİDAR, İSRAİL İÇİN BİR TEHDİT
“İsrail’in Suriye topraklarına ziyanını siz nasıl yorumluyorsunuz? Daha evvel İran’ı münasebet göstererek yapıyordu, şu an İran artık yok. Baktığımız vakit HTŞ’lilere de tıpkı şeyi söylüyor, şu an aslında İran yok, ne diye gelip de vuruyor Suriye topraklarını, neden taarruzda bulunuyor, siz bunu nasıl değerlendiriyorsunuz?” sorusuna Fidan, yanıtın kolay olduğunu, Suriye halkının vicdanını, çoğunluğunu temsil eden her iktidarın, İsrail’in etrafındaki her iktidarın İsrail için bir tehdit olduğu cevabını verdi.
İsrail ordusunun Suriye’deki son gelişmeleri mazeret ederek işgal altında tuttuğu Golan Tepeleri’ndeki tampon bölgeyi ele geçirmesi gözlerin tekrar bu bölgeye çevrilmesine neden oldu. TÜRKİYE, RUSYA VE İRAN ORTASINDAKİ GÖRÜŞME TRAFİĞİ
Fidan, Suriye ile ilgili süreçlerde, Rusya, Türkiye ve İran’ın alandaki ateşkesin devam etmesi, problemlerin çözülmesi için çok ağır ve sistemli bir görüşme trafiği içerisinde olduğunu söyleyerek, Türkiye’nin, muhaliflerin görüşlerini her vakit masaya taşıdığını söz etti.
“İran’la Rusya da rejimin görüşlerini, bir noktaya kadar bunu götürdük. Onlarla bizim son derece karşılıklı hürmete dayalı bağlantımız var, birbirimizi tanıyoruz ve süreç başladığında da biz kendileriyle konuştuk. 2006’daki, 2016’daki, 2015’teki tıpkı senaryoyu tekrar etmenin bir manası yok. Beşar Esad, maalesef siz onun yardımına geldiniz, muhalifleri püskürtmede yardımcı oldunuz lakin halkına hizmet götürmede, sistemi ayağa kaldırmada, halkıyla barışmada bir muvaffakiyet gösteremediği için bugün bu türlü bir tabloyla karşılaştık.” diyen Fidan, hem Rusya’nın hem İran’ın kendi içinde değerlendirmelerinin neticeyi onlara da gösterdiğini söyledi.
Fidan, bölgenin değerli ögesi olarak muhaliflerin değerli bir dostu olan Türkiye’nin muhakkak hususlarda, onlarla yapan lisan içerisinde bu süreci yönetmeyle ilgili diyalog kurmasının da tesirli olduğuna dikkati çekerek, bundan sonra da diyaloğun devam edeceğini vurguladı.
Bakan Fidan, Beşar Esad’ın kim tarafından arandığı, ülkeyi terk etmesine sebep olan olayın ne olduğuna yönelik soruya, “Muhataplarımızın Şam’la aşikâr bir trafik teması içerisinde olduğunu biliyoruz, onlar bize söylediler o gün fakat birebir hangisi, hangi düzeyden direkt kendisiyle konuştu, o mevzuda bilgim yok lakin benim bildiğim bildiri iletildi.” cevabını verdi.
Türkiye’nin kimi mercilerle işbirliği yaparak Esed’in Suriye’den çıkmasına imkan tanıdığı istikametindeki tezlerin hakikat olmadığını vurgulayan Fidan, bunun Türkiye’nin yapacağı bir iş olmadığına ve bu hususta Türkiye’nin bir rolü bulunmadığına dikkati çekti.
Fidan, “Ruslar kendileri ilan ettiler kendileri bu işi organize edip götürdüklerini. Bu bahiste bizim bir rolümüz yok.” ifadesini kullandı.
MİT BAŞKANI KALIN’IN ŞAM ZİYARETİ
Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Başkanı İbrahim Kalın’ın Şam ziyareti hakkında, hem bölge ülkeleriyle hem Batılı ülkelerle geniş istişare içerisinde bulunarak Kalın’ın bu ziyareti gerçekleştirdiğini belirterek, şunları kaydetti:
“Şam’daki yeni idareyle hem bölgedeki ülkeler hem dünya ülkeleri nasıl irtibat kurmalı? Yaptığımız temaslarla orada genel bir algı ve talebi gördük ve herkesin üzerinde aşağı üst ittifak ettiği aşikâr prensipler vardı. Bunlar terör örgütlerinin yeni periyotta Şam’dan istifade etmemeleri, bilhassa azınlıklara karşı âlâ davranılması… Hristiyanlar, Kürtler, Aleviler, Türkmenler başta olmak üzere. Daha sonra kapsayıcı bir hükümetin kurulması üzere, komşularına tehdit olmaması üzere çeşitli oluşmuş görüşler vardı.”
Fidan, Kalın’ın memleketler arası toplumun, bölgenin ve Türkiye’nin görüşlerini karşı tarafa ilettiğini ve karşı tarafında bilgilerini aldığını söyleyerek, bu datalardan yola çıkarak 14 Aralık’ta Ürdün’ün Akabe Körfezi’nde toplantı düzenlendiğini ve görüşmeler yapıldığını hatırlattı.
Konuşmasında, Türkiye’nin Suriye’deki siyasetine değinen Fidan, bu siyasetin 13 yıl boyunca birkaç boyutlu olduğu ve bunlardan en kıymetlisinin de muhalefetiyle barışmayan Esad’dan ötürü Türkiye’ye mülteci gelmesini önlemek olduğunun altını çizdi.
Fidan, Türkiye’nin bu yüzden ileri çizgilerde denetimi elinde tutan muhalif ögeler ile çalıştığını aktararak, şöyle devam etti:
“Özellikle Suriye Ulusal Ordusu, Ulusal Kurtuluş Cephesi, bunlar Türkiye’nin birebir çalıştığı yerlerdi. İdlib’de, Heyet Tahrir Şam’ın (HTŞ) denetimi altında 4 milyon Suriyeli vatandaş yaşıyordu. Bunların aşikâr bir kriz esnasında Türkiye’ye gelmesi mümkündü. Bu krizlerin çıkmaması, oradaki varlığın istikrarlı devam etmesi için bizler alışılmış ki aşikâr bir uyum içerisinde daima olduk ve o süreç içerisinde de heyeti tanıma imkanımız oldu.
Onlara bilhassa çağdaş idare algısı nasıl olur, çağdaş idare sistemleri nasıl olur, onlar konusunda tavsiyelerimizi, nasihatlarımızı daima ilettik. Bizim gördüğümüz şu anda heyetin ve öbür bileşenlerin bir numaralı önceliği Beşar Esad’ın yaptığı yanılgıları tekrar yapmamak ve halkı kucaklayarak hak ettikleri refahı ve istikrarı götürmek. Bunu yapmada bizim yardımcı olmamız lazım, onların da kusur yapmaması lazım.”
Fidan, daha evvel HTŞ önderiyle tanışıp tanışmadığı tarafındaki soruya, daha evvel 13 yıl MİT Başkanlığı yaptığını hatırlatarak karşılık verdi.
Suriye krizi başladığı günden itibaren mesaisinin 13 yılını Suriye krizinin aldığını hatırlatan Fidan, bakan olarak da belli aktörlerle her vakit temasının olduğunu kaydetti.
Suriye’de devrilen Beşar Esad rejiminin azap merkezi olarak bilinen Sednaya Hapishanesi’nde tutsaklar yerleşkeye gelir gelmez azaplar başlarken, yargısız infazlar sonucu öldürülen tutsakların cesetleri toplu mezarlara gömüldü. “HEM SİVİL HEM DEMOKRATİK BİR DEVLET İSTİYORUZ”
Bakan Fidan, Suriye’de yeni periyotta birtakım sorunların olabileceğini söyleyerek, meseleleri çözmede bölge ülkeleri olarak Şam’daki yeni idareye yardımcı olunması gerektiğini lisana getirdi.
“Hem sivil hem demokratik bir devlet istiyoruz.” tabirini kullanan Fidan, bir gecede, bir ayda ya da bir yılda İsviçre demokrasisi beklemenin gerçekçi olmadığını kaydetti.
Fidan, Suriye’de anayasal vatandaşlık üzerinden, çeşitli ayrımcılığı ve bölücülüğü teşvik etmeden bütüncül, ulusal devlet sonları içerisinde bir idarenin kurulabileceğine inandığına işaret ederek, şöyle devam etti:
“Burada yalnızca bir hassas geçiş periyodu var, o da Suriye muhalefetini oluşturan kümelerin yani kuzeydeki kümeler, Suriye Ulusal Ordusu, Ulusal Kurtuluş Cephesi ve Heyet Tahrir el-Şam, güneyde de kümeler vardı. Bunların aslında bir süreç içerisinde artık bir konsolidasyona gitmesi değerli.”
Yeni Şam idaresinin, terörle bağlantı kurmamasının, azınlıklara berbat muamele yapılmamasının, bayan haklarıyla ilgili mevzuların kıymetli olduğuna işaret eden Fidan, şu ana kadar bunlara ait bir şikayet görülmediğini, her şeyin çok yeni olduğunu belirtti.
“ARAP TOPRAKLARININ ARTIK KURTULMASI GEREK”
Terör örgütlerine ait soruyu yanıtlayan Fidan, YPG terör örgütünün, PKK terör örgütünün Suriye’deki bir kolu olduğunu belirterek, “Türkiye’den, Irak’tan, İran’dan ve Avrupa’dan gelmiş milletlerarası terörist savaşçıların yönettiği bir tertip. Bunu her ne kadar Amerikalılar dünyaya farklı formda pazarlasalar da olayın özü bu.” dedi.
Fidan, “PKK’nın hem Suriye’de Arap topraklarını işgal etmesi hem Suriye halkının tamamına ilişkin olan doğal gaz ve petrol kaynaklarının üzerine oturması, Kürtlere, Araplara muazzam berbat davranması artık son bulmalı.” diyerek bu mevzuda artık memleketler arası bir anlayışın, birliğin olduğunu düşündüğünü söz etti.
Arap topraklarının artık kurtulması gerektiğini vurgulayan Fidan şunları kaydetti:
“Bölgenin otantik halklarının bulduğu otantik topraklar… Kürtler, Araplar, Türkmenler, Yezidiler, Aleviler kendi yerlerinde yaşamalı, kimse yerinden edilmemeli. Kürtlerin ilişkin olduğu yerler var, Arapların, Türkmenlerin lakin diğerinin gidip toprağını işgal edip, dışarıdan aldığınız dayanakla, bu devam edemez ve etmemeli de etmeyecek de inşallah.”
“ESAD İLE BİR ORTAYA GELMEK İÇİN TEŞEBBÜSÜMÜZ OLDU LAKİN KABUL ETMEDİLER”
Bakan Fidan, “Mahir Esad, Moskova’ya kaçmış olan Esad’ın kardeşiyle ilgili elinizde bir bilgi var mı? Onun geleceği ne olacak?” sorusuna, “Yok biz de bilgi yok, biz de bilgi yok. Merak da etmiyorum açıkçası. O, Suriye rejiminin, Suriye’deki yeni idarenin açıkçası işi, savaş suçlularının artık bulunması ve aranması.” karşılığını verdi.
“Suriye’de Ali Memlük, Hüsam Luka üzere mevkidaşlarınız vardı, bu beşerler daha sonra ülkeden çıkış için yardım bağlamında sizinle bir temasa geçtiler mi?”, sorusuna da Fidan, “Temasa geçmediler” cevabını verdi.
Fidan, son 3 yıl içerisinde Esad ile bir ortaya gelip gelmediğine ait soru üzerine, “Yok gelmedim, yok. Bir ortaya gelmek için teşebbüsümüz oldu, istedik ancak kabul etmediler. Ben istedim. Hatta bölgedeki ülkeleri aracı yaptık Irak başta olmak üzere, diğer ülkelerin ismini da söylemeyeyim. Hepsine hayır dedi.” tabirini kullandı.